Daniëlle vertelt over hoe ze haar fotoboek realiseerde
Daniëlle Moelker is fotograaf en zegt daarover zelf dat ze vooral oog heeft voor mensen. In 2023 verscheen het eindresultaat van een project waar ze al een behoorlijke tijd mee bezig was: het fotoboek over Kringloop de ARM in Utrecht. Voor dit project begon Daniëlle een crowdfundingsactie bij Voordekunst. Hoe werkt zo’n crowdfunding? En waar moet je allemaal op letten bij het ontwikkelen en uitgeven van een fotoboek? Daniëlle vertelt er uitgebreid over in deze editie van ‘In Gesprek’.
Allereerst, hoe is dit allemaal begonnen, waar kwam je idee voor dit fotoboek vandaan?
Ik werkte al een tijd aan een fotoserie over de kringloop. Het idee was dat ik een paar keer bij Kringloop de ARM in Utrecht zou fotograferen en dat ik daar de beste foto’s uit zou halen zodat ik een serie had. Maar dit liep wat ‘uit de hand’. Zo bleef ik maar terugkeren naar de ARM en elke keer kwam ik weer met een paar toffe beelden thuis. Collega- fotografen moedigden mij aan om de foto’s niet op mijn computer te laten staan, maar hier een fotoboek van te maken.
De ARM ken ik al lang, het is dé kringlooporganisatie van Utrecht. Als student haalde ik er al spullen voor mijn studentenkamer. Ik was benieuwd hoe het er achter de schermen uit zou zien en ook naar de mensen die er werken. In mijn documentaire fotoprojecten portretteer ik vooral gewone mensen die niet doorsnee zijn. Soms zie je dat aan de buitenkant, soms pas als je een kijkje neemt in hun leven. Ik voel het als een voorrecht dat mensen mij durven laten te zien wat hen drijft.
Dan heb je al die foto’s gemaakt, hoe ga je van zo’n serie portretten en foto’s van de producten in de winkel naar een fotoboek?
Één van de belangrijkste dingen bij een fotoboek is het ontwerp. Een goed ontwerp maakt dat het boek meer is dan een verzameling foto’s in een omslag. Toen ik aan de slag ging met het plan om van mijn fotoserie een fotoboek te maken, ben ik – met een uitpuilende order vol foto’s – naar de ontwerper van mijn fotoboek gegaan, Sybren Kuiper. Sybren is een ervaren ontwerper die zich volledig richt op het maken van fotoboeken. Hij was enthousiast over mijn fotoserie en had wel zin om hiermee aan de slag te gaan.
Vervolgens heb ik hem een ruime selectie van foto’s gestuurd gesorteerd in rubrieken; interieur winkel, portret, achter de schermen. Na een aantal weken had hij een ontwerp liggen en kon ik langskomen om dit door te nemen. Op een paar dingen na, was ik direct enthousiast en is dit ontwerp de basis van het fotoboek geworden.
Een middengedeelte met glanzend papier met daarop interieurfoto’s van de kringloopwinkels. De overige foto’s op ruwer, niet glimmend papier. En als bijzondere toevoeging staan de portretten op pagina’s die nét iets korter zijn dan de andere pagina’s.
Sybren zegt over zijn ontwerp: “De portretten staan op smallere pagina’s, zodat de omgeving er altijd onderuit steekt. Dat plaatst de medewerkers van de ARM er letterlijk middenin. Ik wil graag het gevoel geven dat ze omgeven worden door hun omgeving. Dat ze daar onderdeel van zijn en onderdeel uitmaken van een groter geheel. Door de interieurs op gladder en wat glimmender papier af te drukken, gaan ze meer stralen.”
Na mijn akkoord op het ontwerp, hebben we de papiersoorten geselecteerd en zijn er offertes opgevraagd bij drukkers. Ondertussen liep ik nog steeds met grote regelmaat met mijn camera bij de kringloop rond. Voordat het boek richting drukker ging zijn er nog heel wat fotowissels geweest, maar aan het ontwerp is niets meer veranderd.
Dat bleek een goede keuze, want in maart hoorde ik dat mijn boek geselecteerd is door de jury van “De best verzorgde boeken”. Ieder jaar wordt het beste werk dat de grafische sector voortbrengt, gevierd met twee selecties (door een vakjury én een studentenjury) van maximaal 33 boeken. Boeken die met hart en ziel zijn gemaakt.
Uit 382 inzendingen behoort mijn boek volgens de studentenjury tot één van de best verzorgde boeken van 2023. De boeken zijn beoordeeld op hun onderscheidend vermogen op het gebied van inhoud, ontwerp, beeldbehandeling, typografie, materiaal, druk- en bindwijze. Dit najaar zullen alle 66 boeken tentoongesteld worden in het Stedelijk Museum in Amsterdam.
Hoe gaat het dan verder met het drukken van het boek? Want dat zal ingewikkelder zijn dan bij bijvoorbeeld een roman of non-fictie boek, met hooguit wat pagina’s met foto’s. Wie zijn daar bij betrokken? Welke stappen zijn er?
Een roman wordt meestal in één kleur gedrukt (zwart) op één papiersoort. Mijn fotoboek is in kleur gedrukt op twee verschillende papiersoorten. Omdat kleur nogal belangrijk is bij een fotoboek, zijn al mijn foto’s bewerkt door een lithograaf. Een lithograaf is iemand die alles weet van papiersoorten en drukpersen. Hij/zij/die kan digitale fotobestanden omzetten zodat deze op dié bepaalde drukpers met dát bepaalde papier er perfect uit komen te zien.
Voordat de volledige oplage gedrukt wordt, is er eerst een drukproef, zeg maar de try-out. Een aantal foto’s worden op de geselecteerde papiersoort en drukpers gedrukt. Zo is goed te beoordelen of de foto’s er goed uitzien of dat er toch nog iets aangepast moet worden.
Tijdens het drukken zelf wordt er ook continue gecheckt of de kleuren nog goed zijn of dat er een andere instelling van de drukpers nodig is. Bij het drukken van een fotoboek is het gebruikelijk dat de maker zelf ook naast de drukpers staat. In mijn geval was ik samen met de drukwerkbegeleider aanwezig bij het drukken van zowel de drukproef als het binnenwerk als het boekomslag. Soms is het aantal mensen wat naast de drukker staat nog veel groter, dan schuift de vormgever en/of lithograaf ook nog aan.
Dat klinkt als een kostbare zaak. Ben je daarom ook de crowdfunding begonnen?
Het is inderdaad allemaal vrij kostbaar. Ik heb ook ergens in het begin nog even nagedacht of ik niet toch wat aan het ontwerp wilde wijzigen vanwege de kosten. Zo is het goedkoper om gewoon één papiersoort te gebruiken. En er was ook nog wel wat te bezuinigen op het sóórt papier. Maar uiteindelijk heb ik daar toch niet voor gekozen, omdat ik vond dat ik dan teveel concessies zou doen aan het ontwerp. Ik was bang dat ik daar toch spijt van zou krijgen. Om een deel van de drukkosten te kunnen financieren, ben ik een crowdfunding gestart bij Voordekunst.
Een crowdfundingsplatform biedt jou de mogelijkheid om het geld dat nodig is om iets te financieren vooraf op te halen. Dat kan dus gaan om de financiering van de kosten die nodig zijn om je boek te drukken, maar bijvoorbeeld ook voor de vormgeving en/of redactie van je verhaal. Voordekunst is daarbij een breed platform voor creatieve projecten. Specifiek voor boeken is er ook Boekfunding.
Hoe werkt zo’n crowdfunding? Wat moet je daar zelf voor doen en welke steun krijg je van het platform?
Het platform steunt je enorm, zij hebben ongelooflijk veel ervaring met crowdfunding en weten wat wel en niet werkt. Daar geven zij ook advies over. Vanaf het begin af aan houden zij je voor dat je crowdfunding niet lichtzinnig moet nemen en dat je er veel tijd en energie in moet steken. En dat is ook zo!
Je maakt je eigen campagnepagina aan, compleet met een filmpje en tekst en doet een oproep of mensen je willen helpen. En dan is het zaak om dat bericht bij zoveel mogelijk mensen onder de aandacht te brengen, zodat je de crowdfunding succesvol kunt afsluiten.
Als jouw crowdfunding slaagt, dan betaal je een aantal procent van de opbrengst aan het platform. Dus hoe beter zij jou helpen en hoe succesvoller jij bent in de crowdfunding, hoe meer het platform hier “aan verdient”. Dit betekent dat het ook voor het crowdfundingplatform belangrijk is dat jouw actie een succes is. Ze zullen je daarom ondersteunen in je marketing.
Hoe heb je de tegenprestaties bepaald?
De tegenprestaties verzinnen was eigenlijk één van de makkelijkste onderdelen van de crowdfunding. Natuurlijk is er na een succesvolle crowdfunding uiteindelijk een boek, dus dat is tegenprestatie één. Daarnaast zijn er nog veel meer tegenacties te verzinnen voor zowel hogere als lagere bedragen. In mijn geval heb ik bijvoorbeeld ook een set ansichtkaarten laten drukken en was er een fotoshoot te bestellen, maar je kon bijvoorbeeld ook een bedankvideo ontvangen.
Een tegenprestatie is dat wat de persoon die jou sponsort krijgt. Een logische tegenprestatie is het boek zelf. Maar: daarmee kan iemand misschien een of twee keer het bedrag geven. Het is dus belangrijk dat je ook tegenprestaties bedenkt voor mensen die meer willen bijdragen. Je kunt denken aan de naam van de persoon in het dankwoord. Of wat denk je van het noemen van een bijpersonage naar de persoon? Een exclusieve meeting met jou of een kijkje achter de schermen bij het drukken zijn ook opties.
Zou je een volgende keer weer kiezen voor een crowdfunding?
Dat weet ik serieus niet. Ik vond het een pittig traject en het was keihard werken om het geld bij elkaar te krijgen. Maar in relatief korte periode bereik je ook heel veel mensen. En soms komen daar hele leuke dingen uit. Ik heb bijvoorbeeld krantenredacties in Utrecht aangeschreven, kreeg daar publiciteit door en zo kreeg ik de vraag of ik mijn fotoserie wilde exposeren in het Stadskantoor van de gemeente Utrecht.
De crowdfunding heeft mij slapeloze nachten bezorgd, maar je kunt je afvragen of ik bepaalde dingen zónder crowdfunding bereikt zou hebben.
Wat is naar jouw idee de belangrijkste tip als je zelf overweegt een fotoboek te maken, of een boek waarin foto’s een belangrijke rol spelen?
Wat ik heel fijn vond, is dat ik mij omringd heb met mensen waar ik echt op kon steunen. Voor mij was het mijn allereerste boek, maar voor de ontwerper, lithograaf, drukwerkbegeleider en drukker was het hun zoveelste boek. Een zee aan ervaring, waar ik op mee kon varen.
De belangrijkste tip voor iedereen die een boek maakt: zorg dat je je in je privéleven omringt met mensen die je steunen, die je af en toe kan bellen als je erdoorheen zit en die met je mee kunnen juichen als er iets slaagt.
De belangrijkste tip voor iedereen die een fotoboek maakt, is: laat je goed adviseren en begeleiden door mensen die verstand hebben van dingen waar jij zelf minder van afweet. Denk aan een vormgever, een lithograaf, een drukker.
Wat is het belangrijkste dat je geleerd hebt van dit hele proces van het beginidee tot het eindproduct, het (overigens prachtige!) fotoboek?
Een boek maken is ook een heel persoonlijk proces. Het boek gaat ook over jou. En naast je boek sta jijzélf ook in de etalage. Dat is zowel heel leuk als ongelooflijk ongemakkelijk tegelijkertijd. Het is heel spannend om jezelf te exposen, want er zit zoveel van jezelf in een door jou gemaakt boek. Een pluim voor je boek voelt als een schouderklopje voor jezelf. En een minder leuke reactie kan je heel onzeker maken.
Ik heb veel praktische dingen geleerd over het maken van een boek die ik kan toepassen als ik wellicht ooit een ander boek ga maken. Maar het meeste heb ik geleerd over mijzelf.
Dank je wel Daniëlle voor dit interessante kijkje achter de schermen! Wil jij het boek van Daniëlle zelf ook hebben? Het is te bestellen via haar eigen website. En: het is een absolute aanrader!